การขยายพันธุ์พืชเป็นขั้นตอนสำคัญที่ช่วยให้เราสามารถเพิ่มจำนวนต้นไม้ได้อย่างรวดเร็วและคงคุณสมบัติเดิมของพันธุ์ไม้ที่ต้องการ
โดยวิธีที่นิยมและทำได้ง่ายในบ้านเรามีอยู่ 2 วิธีหลัก คือ “การปักชำ” และ “การตอนกิ่ง” ทั้งสองวิธีนี้ต่างมีข้อดีและข้อจำกัดที่แตกต่างกัน ทั้งในด้านระยะเวลา ความง่ายในการทำ และความเหมาะสมกับชนิดของพืช การปักชำมักเหมาะกับพืชที่แตกกิ่งและรากได้ง่าย ส่วนการตอนกิ่งจะเหมาะกับพืชที่ปักชำแล้วรากขึ้นยาก แต่สามารถเร่งรากบนต้นแม่ได้
การเลือกกิ่งที่เหมาะสมก็เป็นอีกปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการขยายพันธุ์ ดังนั้นการเข้าใจหลักการ ความแตกต่าง และเทคนิคในการเลือกกิ่งจะช่วยให้ได้ต้นไม้ใหม่ที่แข็งแรงและเจริญเติบโตได้ดี
การปักชำคืออะไร
การปักชำ คือ การตัดส่วนของพืช เช่น กิ่ง ใบ หรือราก มาปักลงในวัสดุปลูกเพื่อกระตุ้นให้เกิดรากใหม่ จากนั้นจะเติบโตเป็นต้นใหม่ วิธีนี้นิยมใช้กับพืชที่มีความสามารถในการแตกตาและออกรากได้ง่าย เช่น ชบา กุหลาบ โกสน ฟิโลเดนดรอน และพืชใบประดับหลายชนิด
ประเภทของการปักชำ
- ปักชำกิ่ง (Stem cutting) – ตัดกิ่งพืชมาปักลงดินหรือวัสดุปลูก
- ปักชำใบ (Leaf cutting) – ใช้ใบหรือส่วนของใบปักในวัสดุปลูก เช่น ไม้อวบน้ำ, บีโกเนีย
- ปักชำราก (Root cutting) – ใช้รากตัดเป็นท่อนปักเพื่อให้เกิดต้นใหม่ เช่น หญ้าคา, ผักตบชวา
ข้อดี
- ทำง่าย ไม่ต้องใช้อุปกรณ์ซับซ้อน
- ได้จำนวนต้นใหม่ในเวลาไม่นาน
- เหมาะสำหรับผู้เริ่มต้น
ข้อจำกัด
- ไม่เหมาะกับพืชที่ออกรากยาก
- ต้องควบคุมความชื้นและแสงให้เหมาะสม มิฉะนั้นอาจเน่าได้ง่าย
การตอนกิ่งคืออะไร
การตอนกิ่ง คือ การเร่งให้กิ่งบนต้นแม่เกิดรากก่อน แล้วจึงตัดออกไปปลูก โดยมักทำโดยการปอกเปลือกบางส่วน ใช้ขุยมะพร้าวหรือวัสดุชุ่มน้ำหุ้มบริเวณแผล แล้วพันด้วยพลาสติกเพื่อรักษาความชื้น เมื่อรากงอกจึงตัดกิ่งไปปลูก วิธีนี้เหมาะกับพืชที่ปักชำแล้วรากขึ้นยาก เช่น มะม่วง ลิ้นจี่ มะนาว กุหลาบบางชนิด
ข้อดี
- อัตราการรอดสูง เพราะกิ่งตอนยังได้รับอาหารจากต้นแม่ในระหว่างการออกราก
- ได้ต้นใหม่ที่แข็งแรงและโตเร็ว
- ใช้กับไม้ใหญ่และไม้ผลได้ดี
ข้อจำกัด
- ใช้เวลานานกว่าการปักชำ
- ต้องใช้แรงและทักษะมากกว่าเล็กน้อย
- อาจกระทบต่อสุขภาพต้นแม่ถ้าตอนหลายกิ่งพร้อมกัน
ความแตกต่างระหว่างการปักชำและการตอนกิ่ง
ความแตกต่างระหว่าง “ปักชำ” และ “ตอนกิ่ง”
| หัวข้อ | ปักชำ Cutting | ตอนกิ่ง Air Layering |
|---|---|---|
| วิธีการ | ตัดกิ่ง/ใบ/ราก มาปักลงวัสดุปลูกให้เกิดรากใหม่ | ทำให้กิ่งบนต้นแม่ออกรากที่แผลหุ้มขุยมะพร้าวแล้วจึงตัดไปปลูก |
| อุปกรณ์หลัก | กรรไกร/มีดคม, วัสดุปลูกโปร่งระบายน้ำดี, ฮอร์โมนเร่งราก (ถ้ามี) | มีดคม, ขุยมะพร้าว/สแฟกนัมมอส, พลาสติก/เชือก, ฮอร์โมนเร่งราก, ฟิล์มพัน |
| ระยะเวลาเห็นราก | ค่อนข้างเร็ว (ประมาณ 2–6 สัปดาห์ ขึ้นกับชนิดพืช/อากาศ) | ช้ากว่า (ราว 4–12 สัปดาห์ โดยเฉพาะไม้ผล/กิ่งแก่) |
| อัตราการรอด | ปานกลาง–สูงสำหรับพืชออกรากง่าย | โดยมากสูง เพราะยังรับน้ำ–อาหารจากต้นแม่ระหว่างออกราก |
| ความเหมาะสมของพืช | ไม้ประดับ/ไม้พุ่มที่แตกกิ่งและรากง่าย (เช่น ชบา โกสน ฯลฯ) | ไม้ผล/ไม้ใหญ่ที่ปักชำยาก (เช่น มะม่วง ลิ้นจี่ มะนาว ฯลฯ) |
| จำนวนต้นใหม่ที่ทำได้ | ทำได้ครั้งละหลายกิ่ง จัดการเป็นชุดใหญ่ได้ | จำกัดตามจำนวนกิ่งบนต้นแม่ ทำทีละจุด |
| ทักษะ/ความยาก | ขั้นตอนไม่ซับซ้อน เหมาะกับผู้เริ่มต้น | ต้องทำแผลสะอาด หุ้มวัสดุแน่นพอดี ควบคุมความชื้นให้สม่ำเสมอ |
| ผลกระทบต่อต้นแม่ | ไม่มีผล หลังตัดกิ่งออกจากต้นแม่แล้วค่อยปัก | อาจกระทบหากตอนหลายกิ่งพร้อมกัน ควรเว้นระยะ/เลือกกิ่งแข็งแรง |
| ต้นทุนเวลา–อุปกรณ์ | ต้นทุนต่ำ อุปกรณ์น้อย | ต้นทุนสูงกว่าเล็กน้อย ต้องมีวัสดุหุ้มและดูแลนานกว่า |
| ตัวอย่างจุดเด่น | รวดเร็ว ทำจำนวนมากได้ เหมาะผลิตกิ่งพันธุ์ไว | ได้ต้นใหม่แข็งแรง รากแน่น เหมาะกับพืชมูลค่าสูง/รากยาก |
วิธีเลือกกิ่งเพื่อปักชำ
- อายุของกิ่ง*– เลือกกิ่งกึ่งแก่กึ่งอ่อน (semi-hardwood) เพราะมีความแข็งแรงและออกรากง่าย
- ความยาว*– ประมาณ 10-20 ซม. ขึ้นอยู่กับชนิดของพืช
- สุขภาพกิ่ง*– ไม่มีโรคและแมลงทำลาย
- จำนวนข้อ*– มีก้านใบหรือข้ออย่างน้อย 2-3 ข้อ เพื่อเพิ่มโอกาสการแตกตา
- เวลาเก็บกิ่ง*– ควรเก็บในตอนเช้าหรือเย็น เพื่อหลีกเลี่ยงความร้อนและการคายน้ำมากเกินไป
วิธีเลือกกิ่งเพื่อตอนกิ่ง
- เลือกกิ่งที่แข็งแรง*– กิ่งมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณดินสอหรือมากกว่า
- กิ่งไม่อ่อนหรือแก่เกินไป*– เพื่อให้ออกรากได้ง่ายและยังมีชีวิตชีวา
- ไม่มีโรคแมลง*– เพื่อป้องกันการเน่าในระหว่างตอน
- ตำแหน่งกิ่ง*– ควรอยู่ในตำแหน่งที่ได้รับแสงแดดพอเหมาะ ไม่ร้อนเกินไป
- กิ่งตั้งหรือนอน*– ไม้ผลส่วนใหญ่เลือกกิ่งที่ตั้งหรือเอียงเล็กน้อย เพื่อให้น้ำเลี้ยงไหลสะดวก
จุดที่เหมือนกันในการเลือกกิ่ง
- ต้องเป็นกิ่งสุขภาพดี ไม่มีโรค
- ไม่อ่อนหรือแก่เกินไป
- มีตาหรือข้อเพียงพอสำหรับแตกยอดและใบใหม่
- เลือกในช่วงฤดูที่เหมาะ เช่น ฤดูฝนหรือฤดูใบไม้ผลิ ที่พืชมีการเจริญเติบโตดี
เคล็ดลับเพิ่มอัตราการรอด
- ใช้ฮอร์โมนเร่งราก (Indole-3-butyric acid: IBA)
- รักษาความชื้นให้คงที่
- ลดการคายน้ำด้วยการตัดใบออกบางส่วน
- วางในที่ร่มก่อนนำออกแดดอ่อน
บทสรุป การปักชำและการตอนกิ่งเป็นวิธีขยายพันธุ์ที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย การเลือกใช้วิธีใดขึ้นอยู่กับชนิดของพืชและความสะดวกของผู้ปลูก หากต้องการความรวดเร็วและทำจำนวนมาก การปักชำเป็นตัวเลือกที่ดี แต่ถ้าต้องการอัตรารอดสูงสำหรับไม้ที่รากขึ้นยาก การตอนกิ่งคือคำตอบ การเลือกกิ่งที่เหมาะสมเป็นหัวใจสำคัญ ไม่ว่าจะปักชำหรือตอนกิ่ง เพราะเป็นปัจจัยที่กำหนดความแข็งแรงและการเติบโตของต้นไม้ใหม่ในอนาคต
0 Post a Comment
ใส่คำแนะนำในส่วนนี้ได้เลยค่ะ