มะลิลา ไม้โบราณคู่ไทยมานาน

ทำให้มะลิลาเป็นดอกไม้ที่ได้รับความนิยมอย่างสูงทั้งในด้านการปลูกประดับบ้าน การใช้ในงานมงคล และการนำมาร้อยพวงมาลัยถวายพระหรือมอบให้ผู้ใหญ่ในวันสำคัญ โดยเฉพาะ “วันแม่แห่งชาติ” ที่มะลิถือเป็นสัญลักษณ์แทนความรักและความกตัญญู มะลิลาไม่เพียงแต่มีความงามและกลิ่นหอมเท่านั้น แต่ยังมีคุณค่าทางสมุนไพรและใช้ประโยชน์ในด้านการแต่งกลิ่นอาหารและน้ำดื่มอีกด้วย 

การปลูกและดูแลมะลิลาไม่ซับซ้อน เหมาะกับทั้งผู้ที่มีพื้นที่กว้างและพื้นที่จำกัด หากได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม มะลิสามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี

ลักษณะทั่วไปของมะลิลา

สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม

• แสงแดด: ชอบแสงแดดจัดอย่างน้อยวันละ 6 ชั่วโมง เพื่อกระตุ้นการออกดอก
• ดิน: ดินร่วนซุย ระบายน้ำดี มีอินทรียวัตถุสูง ค่ากรด-ด่างอยู่ระหว่าง 6.0–6.5
• น้ำ: ต้องการน้ำสม่ำเสมอ แต่ไม่ชอบน้ำขัง
• อากาศ: เจริญเติบโตได้ดีในสภาพอากาศร้อนชื้น

วิธีปลูกมะลิลา

การขยายพันธุ์

มะลิลาสามารถขยายพันธุ์ได้หลายวิธี เช่น

• ปักชำกิ่ง – เลือกกิ่งกึ่งแก่กึ่งอ่อน ยาวประมาณ 15–20 ซม. ตัดใบล่างออก ปักลงในดินผสม (ดินร่วน:ทราย:ปุ๋ยคอก 1:1:1) รดน้ำพอชุ่ม
• ตอนกิ่ง – เลือกกิ่งสมบูรณ์ ขูดเปลือกเล็กน้อย หุ้มด้วยขุยมะพร้าวชุบน้ำหมาด ๆ แล้วพันพลาสติกใส ทิ้งไว้ 20–30 วัน รากจะงอก
• เพาะเมล็ด – ใช้เมล็ดแก่จากผลมะลิ นำมาล้างให้สะอาด แช่น้ำ 24 ชั่วโมง ก่อนเพาะในดินผสม

การปลูกลงดิน

• ขุดหลุมกว้างและลึกประมาณ 30×30 ซม.
• รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก
• นำต้นมะลิลงปลูก กลบดินและกดให้แน่น
• รดน้ำให้ชุ่มและปักไม้ค้ำเพื่อกันล้ม

การปลูกในกระถาง

• เลือกกระถางขนาด 12–16 นิ้ว มีรูระบายน้ำ
• ใช้ดินผสมดินร่วน ปุ๋ยคอก และทรายหยาบ
• วางกระถางในที่แดดจัด

การดูแลมะลิลา

การรดน้ำ

• รดน้ำวันละ 1–2 ครั้งในช่วงหน้าแล้ง
• ลดเหลือวันละครั้งในหน้าฝนหรือช่วงอากาศเย็น
• หลีกเลี่ยงน้ำขังเพราะทำให้รากเน่า

การใส่ปุ๋ย

• ใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักเดือนละครั้ง
• ใช้ปุ๋ยเคมีสูตรเสมอ (15-15-15) ทุก 1–2 เดือน
• หากต้องการเร่งดอก ให้ใช้ปุ๋ยสูตรฟอสฟอรัสสูง (8-24-24)

การตัดแต่งกิ่ง

• ตัดแต่งกิ่งแห้ง กิ่งที่ไขว้กัน และกิ่งที่ออกดอกแล้ว เพื่อกระตุ้นการแตกยอดใหม่
• ควรตัดแต่งหลังจากออกดอกเสร็จรอบหนึ่ง

การป้องกันโรคและแมลง

• ศัตรูพืชที่พบบ่อย ได้แก่ เพลี้ยอ่อน เพลี้ยไฟ และหนอนเจาะดอก
• ใช้น้ำสบู่ หรือสารสกัดสะเดาฉีดพ่นเพื่อลดการระบาด
• โรครากเน่า ควรป้องกันด้วยการระบายน้ำให้ดี

ทิปวิธีกระตุ้นให้มะลิลาออกดอกตลอดปี

• ตัดแต่งกิ่งอย่างสม่ำเสมอ
• ให้ปุ๋ยสูตรเร่งดอกเป็นระยะ
• รดน้ำสม่ำเสมอแต่ไม่มากเกินไป
• วางในตำแหน่งที่ได้รับแสงเพียงพอ

ประโยชน์ของมะลิลา

• ประดับตกแต่ง – ปลูกเป็นไม้ประดับสวนหรือริมรั้ว กลิ่นหอมช่วยสร้างบรรยากาศ
• ใช้ในพิธีกรรมและวัฒนธรรม – ร้อยพวงมาลัย ถวายพระ หรือมอบให้ผู้ใหญ่ในงานมงคล
• แต่งกลิ่นอาหารและเครื่องดื่ม – ใช้ดอกมะลิลอยน้ำดื่ม แต่งกลิ่นขนม เช่น ขนมชั้น ขนมดอกลำเจียก
• สมุนไพร – ดอกมะลิใช้ทำชามะลิ ช่วยผ่อนคลาย ลดความเครียด ใบและรากใช้แก้ไข้หรือเป็นยาพอก
• บำบัดอารมณ์ – กลิ่นหอมของดอกมะลิช่วยให้รู้สึกสงบ ลดความวิตกกังวล

เคล็ดลับสำหรับมือใหม่

• เลือกต้นพันธุ์จากแหล่งที่เชื่อถือได้
• หลีกเลี่ยงการปลูกในที่ร่มหรือมีลมแรงมาก
• อย่ารดน้ำจนดินแฉะเกินไป
• หากปลูกในกระถาง ควรเปลี่ยนดินทุก 1–2 ปี